Een goed portret kan je langer bijblijven dan een heel fotoalbum. Een blink kan meer vertellen dan een pagina vol beschrijvingen. Precies daarom is portretfotografie een sterke optie als je diepere personages wilt schrijven. Je leert anders kijken, scherper observeren en details opmerken die je normaal over het hoofd ziet. In plaats van personages alleen vanuit je hoofd te verzinnen, kun je ze bedenken vanuit echte gezichten. Portretfoto’s geven je aanknopingspunten voor het uiterlijk, verleden, emoties en relaties. In deze blog ontdek je hoe je portretfotografie kunt inzetten als creatieve bron én als praktisch hulpmiddel om diepere personages te schrijven.
Combinatie van fotograaf en auteur
Een fotograaf en schrijver hebben eigenlijk hetzelfde doel: een verhaal vertellen over een mens. De één doet dat met licht en lens en de ander met taal en structuur. Als je personages wilt schrijven op basis van portretfotografie, begint alles met kijken naar de foto’s. Pak er een portret bij en kijk langer dan normaal naar de foto. Je kijkt naar de stand van de schouders, de spanning rond de mond, de rimpels in het voorhoofd en de manier waarop iemand in de camera kijkt. Bij elke detail stel je jezelf vragen. Waarom kijkt iemand zo in de camera? Wat heeft dat litteken veroorzaakt? Is de glimlach echt of beleefd? Door zo te observeren, ga je automatisch in verhalen denken. Je bouwt een biografie op van de personage. Dat is precies wat je nodig hebt om personages geloofwaardig te maken. Niet alleen wat ze doen, maar ook waarom ze zo geworden zijn.
Licht, compositie en details
Bij portretfotografie gaat het niet alleen om het gezicht zelf, maar speelt alles eromheen ook mee. Dat is een handig hulpmiddel voor jou als schrijver. Let bijvoorbeeld op het licht. Hard licht met sterke schaduwen laat een gezicht strenger, gespannener of vermoeider lijken. Zacht licht haalt juist zachtheid, kwetsbaarheid en warmte naar voren. Als je naar een portret kijkt, kun je je afvragen: als dit een scène in mijn verhaal zou zijn, in wat voor situatie zou dit licht passen? Is dat het moment net na slecht nieuws of juist een rustig moment?
Ook compositie vertelt iets. Een persoon die klein in beeld staat, weggedrukt tegen de rand voelt meteen kwetsbaar of verloren. Iemand die recht in het midden, dichtbij en groot in beeld staat, komt krachtig over. Vertaal dit in je tekst door te spelen met perspectief. Laat een personage beschreven worden door een ander die zich juist heel klein voelt naast hem of haar. Ook kun je kiezen voor een close-up door in te zoomen op de handen, ogen of een detail van de kleren.
Details zijn de finishing touch. Een versleten mouw, afgebeten nagels, netjes overhemd of een scheef hangende bril zijn allemaal hints over het karakter van een personage. Misschien heeft een personage wel allemaal slechte gewoontes. Als je die in woorden beschrijft, hoeft je lezer veel minder uitleg te krijgen. Je laat ze het voelen in plaats van alleen te vertellen.
Zo gebruik je portretten voor het schrijven
Portretfoto’s zijn ideaal als startpunt voor nieuwe verhalen of scènes. Je kunt letterlijk met een blanco document beginnen, een foto voor je zetten en jezelf een paar vragen stellen. Wie is deze persoon, wat verzwijgt hij, tegen wie zou hij nu iets willen zeggen maar durft hij niet? Elk antwoord kan een alinea, scène of dialoog worden.
Je hoeft daarvoor niet alleen kunstzinnig werk van bekende fotografen te gebruiken. Je kunt net zo goed inspiratie halen uit oude familiefoto’s of de beelden van een schoolfotograaf in Eindhoven die je online tegenkomt. Juist het alledaagse maakt je personages herkenbaar en realistisch: de medewerker van de administratie, de stille leerling op de achterste rij of een creatieve collega.
Een handige oefening is om bij één portret drie verschillende personages te bedenken. Bij de eerste versie is de gefotografeerde bijvoorbeeld een docent die net een burn-out achter de rug heeft. In de tweede is het een rechercheur die iets gezien heeft wat hij niet meer van zich af kan zetten. In de derde is het een ouder die met een geheim rondloopt die het gezin zou kunnen breken. Je merkt dat één gezicht meerdere verhalen kan dragen. Dat traint je verbeeldingskracht en helpt je om niet te snel in clichés te vervallen.
